Brussel heeft te weinig STEM-opleidingen: "Onze hoofdstad zal de technologische boot missen"

Het aanbod aan technologie-opleidingen in Brussel is te beperkt. Daarover zijn onderzoekers van hogeschool Odisee, Erasmushogeschool Brussel en LUCA School of Arts het eens. Het technologisch onderwijs kampt er bovendien met een imagoprobleem: "Alles wat geen ASO-richting is, staat nog te vaak gelijk aan 'niet goed genoeg'", klinkt het.

STEM-opleidingen - waarbij STEM staat voor Science, Technology, Engineering and Mathematics - zijn al enkele jaren aan hun opmars bezig binnen het onderwijslandschap. En dat is maar goed ook, want technologie belooft steeds belangrijker te worden in onze maatschappij. "Denk maar aan de opkomst van artificiële intelligentie", geeft Machteld Van den Bogaerd als voorbeeld. Als directeur van de (bio)technologie-opleidingen van de Odisee-hogeschool, stuurde ze de onderzoeksgroep aan die het Nederlandstalige STEM-onderwijs in Brussel en de Vlaamse rand onder de loep nam. Binnen het kader van het Vlaamse Voorsprongfonds (VSF) heeft de onderzoeksgroep vastgesteld dat Brussel momenteel onvoldoende technologische profielen opleidt om bij te blijven in die technologische race. 

Beperkt aanbod betekent beperkte kansen op de arbeidsmarkt

Uit het onderzoek van de drie hogescholen blijkt dat het STEM-aanbod in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in vergelijking met Vlaanderen, eerder beperkt is. Bovendien wordt het gekenmerkt door een ASO-dominantie. “Een mogelijke oorzaak hiervan is dat technische en beroepsopleidingen dure infrastructuur vereisen”, licht Joachim Quartier toe, onderzoeker bij Erasmushogeschool Brussel. Hij merkt verder op dat structurele samenwerkingsverbanden op het vlak van infrastructuur en duaal leren onvoldoende verankerd zijn, waardoor STEM-opleidingen vooral georganiseerd worden in de rijkere delen van Brussel. “Een betere spreiding van dit aanbod is cruciaal om Brusselse jongeren meer kansen te bieden tijdens hun schooltijd, maar ook later op de arbeidsmarkt. Leerlingen in minder kansrijke wijken kennen namelijk een beperkte mobiliteit, waardoor ze niet altijd de opleiding volgen die op hun talenten bouwt. Om het daaruit voortvloeiende spijbelgedrag te counteren, is het belangrijk dat ook zij een technologische opleiding dicht bij huis kunnen volgen.”

Het onderzoek belicht niet enkel het STEM-aanbod in het secundair onderwijs, maar ook in het hoger onderwijs. Van den Bogaerd: “In Vlaanderen kan je na het middelbaar kiezen uit een dertigtal technologische opleidingen. In Brussel zijn dat er acht. In tijden waarin het werkveld overduidelijk nood heeft aan technisch geschoolde profielen, schiet ook dat aanbod tekort. Een te beperkt scholingsaanbod vertaalt zich in te weinig kansen voor Brusselse jongeren om zich te positioneren op de arbeidsmarkt.”

Imagoprobleem van technisch onderwijs

Het aanbod uitbreiden is één ding, maar er is ook nog heel wat werk aan het imago van het technologisch onderwijs in het Brusselse. Waar in Vlaanderen de verdeling over de STEM-opleidingen binnen ASO, TSO en BSO relatief gelijkmatig is, kiest zo'n driekwart van de Brusselse leerlingen voor een STEM-opleiding in ASO.

“Brusselse jongeren zijn eerder geneigd te kiezen voor een studierichting met een economisch profiel dan voor studierichtingen met een technisch profiel”, kreeg Quartier te horen in diverse resonantieraden. “Technische opleidingen worden nog te vaak geassocieerd met handenarbeid, terwijl ze veel meer omvatten dan dat. Complexe technische en technologische problemen oplossen vereist namelijk niet alleen een diepgaande en actuele kennis, maar ook praktische vaardigheden en een aanzienlijke mate van analytisch en conceptueel denkwerk. Om die drempel te verlagen, kan ingezet worden op gecentraliseerde studieloopbaanbegeleiding en informatiecampagnes, over de diverse CLB’s, onderwijsnetten en -niveaus heen. De SID-ins binnen het hoger onderwijs kunnen daarbij als voorbeeld dienen.” 

Te weinig vrouwelijke rolmodellen

Ook geen verrassing: technologie-onderwijs trekt vooral jongens aan, zowel in het secundair als in het hoger onderwijs. "In het schooljaar 2021-2022 was slechts zes procent van de middelbare scholieren in een technische STEM-richting een meisje", aldus Van den Bogaerd. "Die trend is niet typisch voor Brussel, we zien ze ook in Vlaanderen. Er zijn nog te weinig vrouwelijke STEM-rolmodellen die meisjes al op jonge leeftijd kunnen inspireren tot een carrière in de technologische sector. Ook dat zien wij als een werkpunt om het technologie-onderwijs meer toekomstgericht te maken."

Conclusie van het onderzoek: er is nog veel ruimte voor verbetering. "We moeten naar een ruimer STEM-aanbod in Brussel dat meer jongeren kan aanspreken, zowel in het secundair als in het hoger onderwijs. Als we de toekomst verder willen voorbereiden, dan starten we best vandaag", besluiten de onderzoekers.