Meer dan ooit hebben we dus nood aan meer rolmodellen met hoofddoek in ons onderwijs
"Misschien moeten we ook eens naar de vrouwen met hoofddoek zelf luisteren, voor we als bange blanke man of vrouw conclusies trekken?"
“Tijdens mijn opleiding durfde ik mijn hoofddoek niet te dragen”, vertelde de Brusselse huisarts Dounia Logdali vorige week in deze krant, “Nu ben ik een zelfstandige arts en liggen de kaarten anders. (…) Voor sommige collega-studenten was het moeilijker. Zij droegen al een hoofddoek tijdens hun opleiding tot arts of gynaecoloog. Een stageplaats vinden voor hen was een calvarietocht.” (DS 3 november).
Tot daar een citaat uit een groter stuk rond het hoofddoekendebat in Brussel dat een tijdje terug in De Standaard verscheen en dat ons als lerarenopleiders aan twee hogescholen bijzonder herkenbaar in de oren klonk. Want ook in onze lerarenopleiding worden we geconfronteerd met studenten die niet welkom zijn op bepaalde stageplaatsen – scholen dus – precies omdat ze een hoofddoek dragen. Directies zijn duidelijk aan de telefoon: bij ons geen stages voor studenten met een hoofddoek. En naast de angst voor negatieve reacties van ouders of (allicht) de druk vanuit de lerarenkamer is het argument dat weerklinkt regelmatig hetzelfde: wij willen niet meewerken aan de onderdrukking van de vrouw en de hoofddoek op die manier in stand houden.
Nochtans werd in dezelfde reportage vorige week (met als titel: “Een hoofddoek toelaten kan de snelste weg naar integratie zijn”) duidelijk dat vrouwen die een hoofddoek dragen daar niet noodzakelijk zo over denken. Fadila Mezraoui uit Molenbeek zei bijvoorbeeld dat ze hem droeg “uit feminisme” (!) “Ik wil tonen dat ik een op en top zelfstandig denkende vrouw ben, met een sluier”. Bij een andere getuige in de reportage klonk het zo: “Mijn hoofddoek is mijn zaak. Die dient niet om mijn lichaam te verbergen, maar om een eigen spirituele keuze te uiten.” Misschien moeten we ook eens naar de vrouwen met hoofddoek zelf luisteren, voor we als bange blanke man of vrouw conclusies trekken?
Uiteraard schermen scholen verder regelmatig met het neutraliteitsprincipe. Zowel scholen van het gemeenschapsonderwijs als scholen uit steden en gemeenten of uit het provinciaal onderwijs. Maar is het nu niet net belangrijk dat die scholen de diversiteit in onze samenleving aanvaarden? Daardoor verschillen mensen van elkaar, jawel, en de zo vaak geroemde inclusie is een vorm van insluiten van die verschillen. Zo creëer je immers a sense of belonging: gewaardeerd worden voor wie je bent. Erbij horen in de maatschappij, in de samenleving. Of is het lerarenberoep enkel weggelegd voor een bepaald segment in onze samenleving, dat de ‘juiste’ kenmerken heeft?
In het vrij onderwijs spreekt men trouwens al jaren over de katholieke dialoogschool. “Onze scholen zijn katholieke dialoogscholen”, zo klinkt het op de website van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Onderwijs en opvoeding zijn immers niet neutraal, maar vertrekken vanuit overtuigingen en ideeën over wat goed leven en samenleven kan zijn. (…) Wie je ook bent en wat ook je achtergrond is, in een katholieke dialoogschool is iedereen welkom. Samen leven in dialoog met elkaar vinden we belangrijk.” Tot zover de theorie. Maar als het over de praktijk gaat, dan schiet men in een kramp.
En dat zou men beter niet doen, niet alleen om de diversiteit in onze samenleving ten volle te weerspiegelen, maar ook gewoon uit levensbehoud. Iedereen herinnert zich de alarmsignalen rond het lerarentekort aan het begin van het schooljaar – die situatie is niet plots weg natuurlijk. Sterker nog: haast wekelijks contacteren directeurs uit zowel het basisonderwijs als het secundair onderwijs ons of onze ‘goede derdejaars’ toch al niet wat vroeger naar de klas kunnen komen en al wat meer kunnen meedraaien in de scholen. Maar dus niet als ze een hoofddoek dragen – hoe contradictorisch is dat?
Het leidt er zeker mee toe dat er vandaag slechts 6,4 % van de leraren in het Vlaamse onderwijs een buitenlandse herkomst heeft, zo blijkt uit de meest recente nulmeting van de Vlaamse overheid. Vooral in grootstedelijke contexten zoals Brussel, Antwerpen en Gent stellen we vast dat we ons in een uitgesproken multiculturele samenleving bevinden … behalve in het lerarenkorps. Nochtans zit er zoveel potentieel in deze diverse populatie, waaruit fantastische leraren zouden kunnen komen. Maar die mensen worden nu dus geconfronteerd worden met een belangrijke drempel van zich niet welkom voelen, aangevuld trouwens met misvattingen over verloning of status die bij de job horen, maar dat is nog een andere kwestie.
Meer dan ooit hebben we dus nood aan meer rolmodellen-met-hoofddoek in ons onderwijs. Die zich ook echt welkom voelen. Nu geven we hen als samenleving, als onderwijs, het signaal dat we hen eigenlijk niet willen. Het zou fijn zijn mochten we kunnen evolueren naar een samenleving waar ook onze studenten met een hoofddoek – of met welke diversiteit dan ook – erbij mogen horen. En dat we dat niet enkel waarmaken in theorie of op onze websites, maar ook in de praktijk.
Sofie Landuyt en Gert Naessens, directeuren lerarenopleiding van respectievelijk Arteveldehogeschool en Hogeschool Odisee