Je kind voortrekken is niet onfair

Alle ouders houden evenveel van al hun kinderen. En daarom moet je als ouder je kinderen altijd proberen hetzelfde te behandelen, ‘iedereen gelijk voor de wet’. Toch? Maar wat als een van je kinderen een uitgesproken talent heeft? Wat als één van je kinderen bijzondere zorgen nodig heeft? Ongelijk opvoeden is niet per se onfair, stelt het Kenniscentrum Gezinswetenschappen.

Over fairness tussen broers en zussen en (on)gelijk opvoeden verschijnt vandaag het boek ‘Broer of zus, de match van je leven. Fairness in siblingrelaties’. Daarin neemt gezinspedagoog dr. Philippe Noens het op voor differentieel of verschillend opvoeden, en het recht voor kinderen om af en toe voorgetrokken te worden. Want hoewel elk kind misschien even welkom en graag gezien is, vertrekt geen enkel kind gelijk aan de streep, zelfs niet binnen één gezin. Kinderen verschillen nu eenmaal in leeftijd, volgorde, geslacht, interesses en temperament. Het is dus heel normaal en zelfs wenselijk dat elk kind de aanpak en investering krijgt die het nodig heeft. “Meer tijd in een kind steken wordt vaak gezien als een favoriet kind hebben, en dat krijgt ten onrechte een negatieve bijklank, terwijl het precies dé manier kan zijn om tegemoet te komen aan de eigenheid van het kind”, aldus Philippe Noens.

Liefde is geen taart om te verdelen

"Een kind met een bijzondere opvoedingsvraag heeft nu eenmaal meer aandacht of zorg nodig," duidt Noens. "Dat is niet meer dan fair. Wanneer ze oud genoeg zijn om dit te beseffen, zullen de anderen zich niet tekortgedaan voelen: ze hebben immers het geluk om die extra zorgnood of beperking niet te hebben. Het is een heel ander verhaal wanneer een bepaald talent bij een van de kinderen speciale aandacht van de ouders krijgt. Dat maakt wel veel kans om door de andere kinderen als onfair beoordeeld worden. En terecht. Talenten van je kind mag je natuurlijk stimuleren, maar mogen nooit een doel op zich worden. Wat een kind goed kan, is gewoon een deel van zijn identiteit. Even belangrijk als andere aspecten van zijn identiteit, en even belangrijk als die van broers en zussen.”

Ouders zullen vaak de neiging hebben om een verschil in aandacht goed te maken door te compenseren. Met cadeautjes of met een daguitstapje, apart met hun andere kind, bijvoorbeeld. "Daar is op zich niets mis mee, maar je kan je wel vragen stellen bij de motivatie die je dan hebt om tijd te spenderen met je kinderen," legt Noens uit. "Komt die extra aandacht voort uit een soort schuldgevoel? Aparte quality time is een begrijpelijke reactie maar is niet erg wenselijk. Kinderen ervaren het als een geforceerd moment. Daarom pleit ik ​ voor meer samen-tijd in plaats van meer apart-tijd. Opvoeding is niet zozeer een kwestie van doen, maar meer een kwestie van zijn. Jouw liefde is geen taart die kinderen moeten verdelen.”

Jij bepaalt zelf wat fair is

Andere vragen die ouders zich stellen, gaan vaak over: krijgt ieder kind even veel? Zakgeld bijvoorbeeld, of andere (al dan niet geldelijke) giften. Maar ook: mag en moet ieder kind even veel? Even veel meehelpen in het huishouden, even laat thuiskomen 's avonds, even veel hobby's beoefenen of even lang studeren op Franse vocabulaire...?

"Fair opgroeien en fair opvoeden is niet evenwichten bewaken, balansen opmaken, alles afwegen, of openstaande rekeningen vereffenen," zegt Philippe Noens daarover. "Het is eerder het tegenovergestelde: telkens opnieuw een streep kunnen trekken door de rekening. In een gezin moet je elkaar steeds opnieuw kunnen vergeven, schulden kwijtschelden, fouten door de vingers zien – en met een schone lei opnieuw beginnen. Verder is fairness wat jij er zelf van maakt, binnen jouw gezin. Soms is het fair om je kinderen hetzelfde te behandelen en mag iedereen wat langer opblijven, soms is het fair dat de oudste net vroeger gaat slapen omdat het morgen sportdag is. De situatie dicteert de fairness.”

Internationale Dag van het Gezin

Het boek ‘Broer of zus, de match van je leven. Fairness in siblingrelaties’ wordt uitgebracht door het Kenniscentrum Gezinswetenschappen van hogeschool Odisee, naar aanleiding van de Dag van het Gezin (15 mei). Die dag roepen de VN hun lidstaten op om extra aandacht te besteden aan een actueel gezinsthema. Sinds 1997 beantwoordt het Kenniscentrum Gezinswetenschappen deze oproep met een jaarlijkse publicatie over gezinsbeleid en met een studiedag. In 2021 focussen we op de band tussen broers en zussen. We bespreken niet enkel differentieel opvoeden, maar ook thema's als siblingrelaties bij scheiding, bij vluchtelingengezinnen, bij suïcidaliteit, enz. Volwassen siblingrelaties, bv. in familiebedrijven, bij erfeniskwesties, of bij mantelzorg, komen eveneens aan bod. Door de veelzijdigheid en de gelaagdheid van siblingrelaties te belichten, willen we meer aandacht vragen voor deze unieke band. Niet alleen in onderzoek, ook in de praktijk van het sociaal werk en de hulpverlening en in het beleid blijft deze relatie nog vaak onderbelicht.

Meer informatie over het boek