Vlamingen met migratieachtergrond trekken steeds vaker naar de rand
Nieuwe "Atlas Superdiversiteit Vlaanderen” brengt evolutie van diversiteit in Vlaanderen in kaart, van de laatste 30 jaar
Vlaanderen en Brussel worden superdivers. 25% of één vierde van de inwoners van het Vlaams Gewest had in 2020 een niet-Belgische herkomst, waar dat in 1990 nog maar 6,5% was. De superdiversiteit is wel opmerkelijk ongelijk verdeeld: je vindt ze voornamelijk in gebieden waar al langer mensen van niet-Belgische origine wonen, in grensgemeenten én in ‘de rand’ - en dat laatste is een recente evolutie. Die vaststellingen staan in de nieuwe Atlas Superdiversiteit Vlaanderen van het stedenbouwkundig bureau Atelier Romain, het Kenniscentrum Gezinswetenschappen van hogeschool Odisee en de onderzoeksgroep P.PUL van de Faculteit Architectuur van de KULeuven. Hij wordt op donderdagnamiddag 9 februari voorgesteld aan het grote publiek.
Uitwaaiering en gekleurde stadsvlucht
In 1990, het vroegste meetmoment van deze studie, telde Vlaanderen 6,5% inwoners met een niet-Belgische herkomstnationaliteit. Vandaag heeft 25% of één op de vier Vlamingen een migratieachtergrond.
- In de eerste plaats groeit superdiversiteit in gebieden waar al langer mensen van niet-Belgische herkomst wonen: de Limburgse mijnstreek, grote steden als Brussel, Antwerpen en Gent, de zuidoostrand van Brussel en enkele kleinere steden waar zich in het verleden ook al industrie bevond, zoals Vilvoorde, Lokeren of Zele.
- In de tweede plaats zijn de grensgebieden diverser, met Nederlanders in een brede gordel langs de Nederlandse grens en recenter ook Fransen in West-Vlaamse grensgemeenten.
- Een derde proces dat de Atlas in kaart brengt, is er één van uitwaaiering naar gebieden die voordien minder divers waren, vooral de laatste twee decennia. Minder diverse wijken in steden diversifiëren verder. Tegelijk ontstaat er uitwaaiering en gekleurde stadsvlucht: ook mensen van niet-Belgische herkomst trekken naar de rand, het meest uitgesproken vanuit Brussel. "In de oostrand van Brussel gaat het vooral om mensen van EU of OESO-origine," vertelt Odisee-onderzoeker Dirk Geldof, "in het westen gaat het eerder om mensen van niet-EU-origine. Er is ook uitwaaiering naar kleinere steden met een industrieel verleden en verouderde arbeiderswoningen, zoals Boom of de Denderstreek, of langs het kanaal Charleroi over Brussel naar de Rupel, met een groeiende superdiversiteit ten zuiden (delen van Sint-Pieters-Leeuw) en ten noorden (Vilvoorde)."
Hoe diverser de woonomgeving, hoe minder groen
Er is verder een duidelijke relatie tussen de superdiversiteit en de wijken en woningen waarin ze zich voordoet. In buurten met meer inwoners van niet-Belgische herkomst zijn zowel privé- als openbaar groen schaarser. Ze kennen vaker gesloten bebouwing, kleinere woningen, huurwoningen en meergezinswoningen. Voorzieningen als scholen, cultuur, sport en openbaar vervoer zijn meestal wel aanwezig. In meer diverse buurten is de bevolking ook jonger. Van de minderjarige Vlamingen heeft al meer dan één op de drie jongeren wortels in migratie.
Meer dan 180 verschillende herkomstnationaliteiten
De groep Vlamingen van niet-Belgische origine wordt zelf ook steeds meer divers, met groeiende verschillen tussen mensen uit dezelfde landen van oorsprong, naar leeftijd, verblijfsduur, socio-economische positie en woonpatronen. De Atlas brengt onder meer de toename van verschillende herkomstnationaliteiten in kaart: momenteel telt Vlaanderen meer dan 180 verschillende herkomstnationaliteiten.
Nieuwe bewoners, nieuwe noden
Groeiende diversiteit stelt lokale besturen en hun ruimtelijke beleid voor uitdagingen - ze moeten er actiever op inspelen. Het ruimtelijk beleid moet bevolkingsdynamieken en nieuwe bewoners (h)erkennen, ruimte herverdelen in functie van nieuwe ruimtelijke behoeften en ontmoeting ruimtelijk organiseren. "Nieuwe bewoners hebben immers (deels) nieuwe ruimtelijke en sociale noden," verklaart Dirk Geldof, "van speel-, sport en ontmoetingsruimtes tot nieuwe types winkels, extra capaciteit voor scholen of gebedsplaatsen. Ook betaalbare woningen zijn cruciaal. De Atlas Superdiversiteit Vlaanderen biedt daarvoor wetenschappelijk onderbouwde inzichten en een genuanceerde visie."
Praktische informatie
- Atlas Superdiversiteit Vlaanderen. Toekomstverkenningen: ruimtelijke verkenning van een superdiverse samenleving. Uitgevoerd in opdracht van Departement Omgeving van de Vlaamse overheid door Vandekerckove B., Geldof D., De Decker P., Vanhaeren R., Van Damme W., Van Hulle M., Schillebeeckx E., Balcaen R.
- De Atlas Superdiversiteit Vlaanderen wordt voorgesteld op een webinar van het Departement Omgeving op 9 februari om 15u: https://omgeving.vlaanderen.be/nl/92-webinars-inventarisatie-landgebruik-en-atlas-superdiversiteit
- De Atlas is vanaf donderdag 9 februari downloadbaar op https://omgeving.vlaanderen.be/atlas-superdiversiteit
- De kaarten van de Atlas vind je in hoge resolutie op deze plek: https://www.atelierromain.com/projects/superdiversiteit
Niet voor publicatie - contact voor interviews
- Prof. Dr. Dirk Geldof, Kenniscentrum Gezinswetenschappen hogeschool Odisee - faculteit Ontwerpwetenschappen Universiteit Antwerpen (gegevens hieronder).
Persdossier - Atlas Superdiversiteit Vlaanderen.pdf
PDF - 971 Kb
Dirk Geldof
Filip Salmon
Persdossier - Atlas Superdiversiteit Vlaanderen.pdf
PDF - 971 Kb